مقدمه: چرا هوش هیجانی ابرقدرت است؟ 🌟

در این گفتگوی اختصاصی، دکتر دانیل گلمن، نویسنده کتاب انقلابی «هوش هیجانی»، به ما می‌گوید که چرا این نوع هوش نه‌تنها یک مهارت، بلکه یک ابرقدرت واقعی برای موفقیت در تمام جنبه‌های زندگی است. او که دهه‌هاست در این حوزه تحقیق می‌کند، تأکید می‌کند که هوش هیجانی علمی است که نشان می‌دهد ما با خودمان و با دیگران چگونه هستیم.

دکتر گلمن توضیح می‌دهد که ورود او به این حوزه زمانی شکل گرفت که در دوران دانشجویی با اضطراب مواجه شد و به سمت مراقبه (مدیتیشن) رفت. او شباهت عمیقی بین ستون‌های هوش هیجانی و مزایای مدیتیشن مشاهده کرد: «اگر متوجه شوید که پایه و اساس هوش هیجانی، خودآگاهی است، آنگاه خواهید دید که ذهن‌آگاهی فقط خودآگاهیِ کاربردی است؛ یعنی بدانید چه احساسی دارید، چه فکری می‌کنید و چرا این‌ها مهم هستند.»

چهار ستون اصلی هوش هیجانی 🏛️

دکتر گلمن هوش هیجانی را بر چهار پایه اساسی استوار می‌داند که با هم یک سیستم هماهنگ را تشکیل می‌دهند:

«این فقط در مورد خوب بودن یا هماهنگ بودن نیست. این به این معنی است که می‌توانید خود واقعی‌تان را به کاری که انجام می‌دهید بیاورید.» — دکتر دانیل گلمن

۱۲ شایستگی کلیدی هوش هیجانی 🔑

دکتر گلمن تأکید می‌کند که هوش هیجانی یک مفهوم واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای از شایستگی‌های قابل اندازه‌گیری و آموزش است. او ابزار ارزیابی «فهرست شایستگی اجتماعی هیجانی» (ESCI) را برای سنجش این ۱۲ مؤلفه طراحی کرده است:

او تأکید می‌کند که هر فرد نقاط قوت و ضعف متفاوتی در این شایستگی‌ها دارد و برای پیشرفت، باید از ارزیابی ۳۶۰ درجه استفاده کرد تا بازخورد صادقانه از اطرافیان دریافت شود.

هوش هیجانی در مقابل سه‌گانه تاریک ⚔️

یکی از سوالات جذاب این گفتگو در مورد افرادی بود که از هوش هیجانی برای دستکاری و منافع شخصی استفاده می‌کنند. دکتر گلمن پاسخ عمیقی با استناد به علوم اعصاب ارائه می‌دهد:

افراد مبتلا به سه‌گانه تاریک (خودشیفته‌ها، روان‌پریشان و ماکیاولیست‌ها) ممکن است در دو نوع اول همدلی مهارت داشته باشند، اما کاملاً فاقد «نگرانی همدلانه» هستند. آن‌ها فقط به خودشان اهمیت می‌دهند و از مهارت‌های خود برای دستیابی به اهداف خود، بدون توجه به آسیب‌های وارده به دیگران، استفاده می‌کنند.

«اگر برنی مدوف نگرانی همدلانه داشت، هرگز از طرح پانزی استفاده نمی‌کرد. او به شما در مورد افرادی که سعی می‌کنند با شما از طرح پانزی استفاده کنند، هشدار می‌داد.» — دکتر دانیل گلمن

قدرت شفقت و مراقبت 💖

دکتر گلمن و مایکل گروو به این نتیجه می‌رسند که اهمیت دادن و شفقت هسته اصلی رهبری و مربی‌گری مؤثر است. یک مربی یا رهبر عالی کسی است که افراد حس می‌کنند برای رشد و پیشرفت آن‌ها ارزش قائل است.

برای تقویت این عضله، دکتر گلمن به تمرینات باستانی «مهرورزی» (Loving Kindness) اشاره می‌کند که در علم مغز، مدار «مراقبت والدینی» را فعال می‌کند. این تمرین با قدردانی از افرادی که به شما اهمیت داده‌اند شروع می‌شود و سپس دایره عشق و مراقبت را به سمت دیگران، حتی کسانی که به شما آسیب رسانده‌اند، گسترش می‌دهد.

این تمرین روزانه (حتی ۱۰ دقیقه) می‌تواند به‌طور ملموس مدارهای مغز را تغییر دهد و افراد را دلسوزتر و بخشنده‌تر کند.

چگونه هوش هیجانی را یاد بگیریم؟ 📈

برخلاف هوش شناختی (IQ) که عمدتاً ژنتیکی و ثابت است، هوش هیجانی (EQ) کاملاً قابل یادگیری و ارتقا است. دکتر گلمن یک مدل پنج مرحله‌ای برای بهبود هر شایستگی ارائه می‌دهد:

او تأکید می‌کند که بهتر است با «گام‌های کوچک» شروع کنید و نه با اهداف غیرممکن. همچنین، استفاده از یک الگو (کسی که در آن مهارت خوب است) می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

هدفمندی و کار خوب 🎯

دکتر گلمن با استناد به مدل هاوارد گاردنر از دانشگاه هاروارد، «کار خوب» (Good Work) را ترکیبی از سه عنصر می‌داند:

وقتی این سه دایره روی هم قرار می‌گیرند، شما به «کار خوب» دست می‌یابید—کاری که عاشق آن هستید و در عین حال ارزشمند و معنادار است. او مثال جالبی از یک راننده اتوبوس در نیویورک می‌زند که هدفش ایجاد روز بهتر برای مسافران بود و با وجود اینکه هدف سازمانی فقط انتقال مسافران بود، او توانست هدف شخصی خود را در کار روزمره‌اش تحقق بخشد.

«شما نیازی به هماهنگ کردن هدف خود با سازمان ندارید. شما باید راهی پیدا کنید که جایگاه شما در سازمان به شما اجازه دهد هدف خود را بیان کنید.» — دکتر دانیل گلمن

جمع‌بندی و پیام نهایی ✨

این گفتگو با پرسش عمیقی درباره بلوغ هیجانی به پایان می‌رسد. دکتر گلمن بلوغ هیجانی را به عنوان اوج رشد در حوزه هوش هیجانی تعریف می‌کند: خودآگاه‌تر بودن، کنترل بیشتر بر خود، هماهنگ شدن واقعی با دیگران و استفاده از همه این‌ها برای داشتن روابط بسیار مؤثر.

پیام نهایی دکتر گلمن به رهبران آینده این است:

بازگشت به بالا پادکست اول شخص جمع